Czas zaprojektować świat na nowo
Nawet się nie spostrzegliśmy, kiedy z naszej planety zrobiliśmy wielki śmietnik. Najwyższa pora ją posprzątać i wrócić do idei dobrego projektowania.
Powoli przechodzimy z gospodarki liniowej, która intensywnie eksploatuje zasoby Ziemi i tworzy góry odpadów, na gospodarkę cyrkularną, nazywaną również gospodarką obiegu zamkniętego (GOZ) lub gospodarką o obiegu zamkniętym. W tym nowym modelu wydłużony zostaje cykl życia produktów, których można wielokrotnie używać, dają się naprawiać i przetwarzać. W efekcie tej zmiany redukuje się liczbę odpadów i spadają koszty środowiskowe działalności człowieka. I choć GOZ się rozkręca, to tempo rozwoju pozostawia wiele do życzenia. Dane z Circularity Gap Report 2022 nie napawają optymizmem. Wskazują, że w 2020 r. cyrkularność globalnej gospodarki wyniosła 8,6%, czyli o 0,5% mniej niż w 2018 r.
Ziemia bije na alarm
Jakby tego było mało, data Światowego Dnia Długu Ekologicznego (Earth Overshoot Day) wypada coraz wcześniej. To niechlubne święto określa moment, kiedy ludzkość wykorzystała zasoby Ziemi, które ta potrafi odnowić w ciągu roku. W 1971 r. Światowy Dzień Długu Ekologicznego obchodzony był w Boże Narodzenie, a w 2022 r. już 28 lipca. Oznacza to, że siedem miesięcy zajęło nam zużycie rocznych zasobów.
Przy tak rozbudzonych apetytach na energię, produkty i usługi potrzebujemy nie jednej, ale 1,75 planety, a w krótkiej perspektywie zapewne dwóch. Ciekawe, czy gdybyśmy mieli dwie Ziemie, Wielka Pacyficzna Plama Śmieci dryfująca na Ocenie Spokojnym byłaby dwa razy większa. Zresztą wiele wskazuje, że ten poziom osiągniemy bez potrzeby klonowania planety. Bank Światowy przewiduje, że do 2050 r. zaliczymy 70% wzrost ilości odpadów w porównaniu z 2016 r. Czyli z wyrzucanych obecnie 2 mld ton przeskoczymy do 3,4 mld ton. Za tę sytuację wini się przede wszystkim wzrost światowej populacji i postępującą urbanizację. Jednak czy w analizie przyczyn i skutków da się pominąć sposoby konsumpcji i produkcji, które zależą w dużej mierze od projektowania produktów oraz ich opakowań?
Zaprojektujmy to jeszcze raz
Już w 1976 r. Dieter Rams, jeden z najważniejszych projektantów wzornictwa przemysłowego XX w., przestrzegał: „Wyobrażam sobie, że obecna sytuacja przyczynia się do tego, iż przyszłe pokolenia będą drżeć z powodu naszej dzisiejszej bezmyślności w sposobie w jaki wypełniamy chaosem różnych śmieci nasze domy, miasta i krajobraz”. Ten wybitny designer namawiał do zakończenia ery marnotrawstwa poprzez lepsze projektowanie, które powinno jak najlepiej i najdłużej służyć człowiekowi oraz jego środowisku. Najwyższa pora powrócić do tych postulatów i zaprojektować świat na nowo.